‘‘วชฺชมาเนสุ ตูเรสุ, เทวา ตูรานิ [ตุริเยสุ, เทวา ตุริยานิ (สี. สฺยา.)] วชฺชยุํ;

อุภินฺนํ สทฺทํ สุตฺวาน, พุทฺโธปิ สมฺปพุชฺฌถฯ

[379]

‘‘นิมนฺเตตฺวาน สมฺพุทฺธํ, สกํ ภวนุปาคมิํ;

อาสนํ ปญฺญเปตฺวาน, กาลมาโรจยิํ อหํฯ

[380]

‘‘ขีณาสวสหสฺเสหิ, ปริวุโต โลกนายโก;

โอภาเสนฺโต ทิสา สพฺพา, ภวนํ เม อุปาคมิฯ

[381]

‘‘อุปวิฏฺฐํ มหาวีรํ, เทวเทวํ นราสภํ;

สภิกฺขุสงฺฆํ ตปฺเปสิํ [สนฺตปฺเปสิํ (สฺยา.), ตปฺเปมิ (ก.)], อนฺนปาเนนหํ ตทาฯ

[382]

‘‘อนุโมทิ มหาวีโร, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;

ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถฯ

[383]

‘‘‘โย โส [ยํ โส (ก.)] สงฺฆํ อปูเชสิ, พุทฺธญฺจ โลกนายกํ;

เตน จิตฺตปฺปสาเทน, เทวโลกํ คมิสฺสติฯ

[384]

‘‘‘สตฺตสตฺตติกฺขตฺตุญฺจ, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;

ปถพฺยา รชฺชํ อฏฺฐสตํ, วสุธํ อาวสิสฺสติฯ

[385]

‘‘‘ปญฺจปญฺญาสกฺขตฺตุญฺจ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ;

โภคา อสงฺขิยา ตสฺส, อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ ตาวเทฯ

[386]

‘‘‘อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน [นาเมน (สี.)], สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[387]

‘‘‘นิรยา โส จวิตฺวาน, มนุสฺสตํ คมิสฺสติ;

โกลิโต นาม นาเมน, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติฯ

[388]

‘‘‘โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน, กุสลมูเลน โจทิโต;

โคตมสฺส ภควโต, ทุติโย เหสฺสติ สาวโกฯ

[389]

‘‘‘อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโต, อิทฺธิยา ปารมิํ คโต;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, นิพฺพายิสฺสตินาสโว’ฯ

[390]

‘‘ปาปมิตฺโตปนิสฺสาย, กามราควสํ คโต;

มาตรํ ปิตรญฺจาปิ, ฆาตยิํ ทุฏฺฐมานโสฯ

[391]

‘‘ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ, นิรยํ อถ มานุสํ;

ปาปกมฺมสมงฺคิตา, ภินฺนสีโส มรามหํฯ

[392]

‘‘อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ, จริโม วตฺตเต ภโว;

อิธาปิ เอทิโส มยฺหํ, มรณกาเล ภวิสฺสติฯ

[393]

‘‘ปวิเวกมนุยุตฺโต, สมาธิภาวนารโต;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ

[394]

‘‘ธรณิมฺปิ สุคมฺภีรํ, พหลํ ทุปฺปธํสิยํ;

วามงฺคุฏฺเฐน โขเภยฺยํ, อิทฺธิยา ปารมิํ คโตฯ

[395]

‘‘อสฺมิมานํ น ปสฺสามิ, มาโน มยฺหํ น วิชฺชติ;

สามเณเร อุปาทาย, ครุจิตฺตํ กโรมหํฯ

[396]

‘‘อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมภินีหริํ;

ตาหํ ภูมิมนุปฺปตฺโต, ปตฺโตมฺหิ อาสวกฺขยํฯ

[397]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํฯ

3-3. มหากสฺสปตฺเถรอปทานํ

[398]

‘‘ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต, โลกเชฏฺฐสฺส ตาทิโน;

นิพฺพุเต โลกนาถมฺหิ, ปูชํ กุพฺพนฺติ สตฺถุโนฯ

[399]

‘‘อุทคฺคจิตฺตา ชนตา, อาโมทิตปโมทิตา;

เตสุ สํเวคชาเตสุ, ปีติ เม อุทปชฺชถฯ

[400]

‘‘ญาติมิตฺเต สมาเนตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิํ;

ปรินิพฺพุโต มหาวีโร, หนฺท ปูชํ กโรมเสฯ

[401]

‘‘สาธูติ เต ปฏิสฺสุตฺวา, ภิยฺโย หาสํ ชนิํสุ เม;

พุทฺธสฺมิํ โลกนาถมฺหิ, กาหาม ปุญฺญสญฺจยํฯ

[402]

‘‘อคฺฆิยํ สุกตํ กตฺวา, สตหตฺถสมุคฺคตํ;

ทิยฑฺฒหตฺถปตฺถฏํ, วิมานํ นภมุคฺคตํฯ

[403]

‘‘กตฺวาน หมฺมิยํ ตตฺถ, ตาลปนฺตีหิ จิตฺติตํ;

สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, เจติยํ ปูชยุตฺตมํฯ

[404]

‘‘อคฺคิกฺขนฺโธว ชลิโต, กิํสุโก อิว [สาลราชาว (สี.)] ผุลฺลิโต;

อินฺทลฏฺฐีว อากาเส, โอภาเสติ จตุทฺทิสาฯ

[405]

‘‘ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, กตฺวาน กุสลํ พหุํ;

ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวาน, ติทสํ อุปปชฺชหํฯ

[406]

‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหิํ, ทิพฺพยานมธิฏฺฐิโต;

อุพฺพิทฺธํ ภวนํ มยฺหํ, สตฺตภูมํ สมุคฺคตํฯ

[407]

‘‘กูฏาคารสหสฺสานิ, สพฺพโสณฺณมยา อหุํ;

ชลนฺติ สกเตเชน, ทิสา สพฺพา ปภาสยํฯ

[408]

‘‘สนฺติ อญฺเญปิ นิยฺยูหา, โลหิตงฺคมยา ตทา;

เตปิ โชตนฺติ อาภาย, สมนฺตา จตุโร ทิสาฯ

[409]

‘‘ปุญฺญกมฺมาภินิพฺพตฺตา, กูฏาคารา สุนิมฺมิตา;

มณิมยาปิ โชตนฺติ, ทิสา ทส [ทิโสทิสํ (สฺยา.)] สมนฺตโตฯ

[410]

‘‘เตสํ อุชฺโชตมานานํ, โอภาโส วิปุโล อหุ;

สพฺเพ เทเว อภิโภมิ, ปุญฺญกมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[411]

‘‘สฏฺฐิกปฺปสหสฺสมฺหิ , อุพฺพิทฺโธ นาม ขตฺติโย;

จาตุรนฺโต วิชิตาวี, ปถวิํ อาวสิํ อหํฯ

[412]

‘‘ตเถว ภทฺทเก กปฺเป, ติํสกฺขตฺตุํ อโหสหํ;

สกกมฺมาภิรทฺโธมฺหิ, จกฺกวตฺตี มหพฺพโลฯ

[413]

‘‘สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จตุทีปมฺหิ อิสฺสโร;

ตตฺถาปิ ภวนํ มยฺหํ, อินฺทลฏฺฐีว อุคฺคตํฯ

[414]

‘‘อายามโต จตุพฺพีสํ, วิตฺถาเรน จ ทฺวาทส;

รมฺมณํ [รมฺมกํ (สี. สฺยา.)] นาม นครํ, ทฬฺหปาการโตรณํฯ

[415]

‘‘อายามโต ปญฺจสตํ, วิตฺถาเรน ตทฑฺฒกํ;

อากิณฺณํ ชนกาเยหิ, ติทสานํ ปุรํ วิยฯ

[416]

‘‘ยถา สูจิฆเร สูจี, ปกฺขิตฺตา ปณฺณวีสติ;

อญฺญมญฺญํ ปฆฏฺเฏนฺติ, อากิณฺณํ โหติ ลงฺกตํ [ตํ ตทา (สี.), สตตา (สฺยา.), สงฺกรํ (?)]ฯ

[417]

‘‘เอวมฺปิ นครํ มยฺหํ, หตฺถิสฺสรถสํกุลํ;

มนุสฺเสหิ สทากิณฺณํ, รมฺมณํ นครุตฺตมํฯ

[418]

‘‘ตตฺถ ภุตฺวา ปิวิตฺวา จ, ปุน เทวตฺตนํ คโต [ปุนปิ เทวตงฺคโต (ก.)]ฯ

ภเว ปจฺฉิมเก มยฺหํ, อโหสิ กุลสมฺปทาฯ

[419]

‘‘พฺราหฺมญฺญกุลสมฺภูโต , มหารตนสญฺจโย;

อสีติโกฏิโย หิตฺวา, หิรญฺญสฺสาปิ ปพฺพชิํฯ

[420]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหากสฺสโป เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

มหากสฺสปตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํฯ

3-4. อนุรุทฺธตฺเถรอปทานํ

[421]

‘‘สุเมธํ ภควนฺตาหํ, โลกเชฏฺฐํ นราสภํ;

วูปกฏฺฐํ วิหรนฺตํ, อทฺทสํ โลกนายกํฯ

[422]

‘‘อุปคนฺตฺวาน สมฺพุทฺธํ, สุเมธํ โลกนายกํ;

อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน, พุทฺธเสฏฺฐมยาจหํฯ

[423]

‘‘อนุกมฺป มหาวีร, โลกเชฏฺฐ นราสภ;

ปทีปํ เต ปทสฺสามิ, รุกฺขมูลมฺหิ ฌายโตฯ

[424]

‘‘อธิวาเสสิ โส ธีโร, สยมฺภู วทตํ วโร;

ทุเมสุ วินิวิชฺฌิตฺวา, ยนฺตํ โยชิยหํ ตทาฯ

[425]